Metabolizma hızı kilo yönetimini nasıl etkiler?

Diyetisyen, Endokrin veya Metabolizma Hastalıkları Uzmanı bir doktora ‘Metabolizmam yavaş bu yüzden kilo veremiyorum’ diye başvuran kişilerin sayısının oldukça fazlalaştığı görülüyor.  Metabolizma konusu her yaz olduğu gibi bu yaz da oldukça revaçta.  Konuyla ilgili yanlış anlamaları önlemek için bir diyetisyen olarak öncelikle  ’metabolizma nedir? ve Metabolizma neden yavaşlar?’ sorularına yanıt vererek metabolizma fazla kilo ilişkisi konularına açıklık getirmek istiyorum. Bir sonraki yazımda ‘Metabolizmayı hızlandırmak ve daha sağlıklı kilo vermek için neler yapılabilir?’sorusuna bir diyetisyenin vereceği yanıtları akataracağım.

Metabolizma Nedir?

Vücudumuzdaki doku ve organlarda kimyasal değişimlerin tümü metabolizma olarak adlandırılır. Diğer bir deyişle vücuttaki yapım (anabolizma) ve yıkım (katabolizma) olaylarının tümüne metabolizma denir.

Beslenme metabolizması ise yenilen tüm yiyeceklerin sindirim sürecini tamamlayıp organizmanın kullanacağı hale dönüşmesidir. Yapım (anabolizma) ve yıkım (katabolizma) olaylarının tümünü kapsar.

Vücutta yapım yüksek olduğunda pozitif denge, yıkım yüksek olduğunda negatif denge söz konusudur. Metabolizmanın çalışmasında birçok besin öğesinin özellikle bazı vitamin ve minerallerin doğrudan veya dolaylı rolü bulunmaktadır.

Bazal metabolizma hızı ya da diğer bir deyişle bazal metabolizma enerjisi; canlı kalabilmek için gereken minimum enerji miktarıdır.  Egzersiz yapmak, hormon seviyeleri, yaş, cinsiyet, beslenme durumu, gebelik, emziklilik, psikolojik durum, vücut sıcaklığı gibi değişken olabilen faktörler metabolizmayı kontrol eder. Metabolizma hızı bu sebeplerle her bireyde farklıdır.

Bazal metabolizma hızı oldukça pahalı olan özel laboratuar ortamında ölçülmektedir. Bu ölçüme yakın değerleri bulmamızı sağlayan  bazı formüller, biz diyetisyenler tarafından bazal metabolizma hızını hesaplamak için kullanılmaktadır. Son yıllarda teknolojinin gelişmesiyle kullanmaya başladığımız vücut analiz cihazları da bu formülleri kullanarak bize bazal metabolizma hızını hesaplamaktadır.  Bu nedenle vücüt analiz cihazları diyetisyenlerin en önemli ve dikkatlice kullanılması gereken araçlarından bir haline gelmiştir.

Metabolizma Neden Yavaşlar?

Metabolizmanın yavaşlamasında birçok faktör rol alır. Özellikle çevresel nedenlere bağlı metabolizmanın yavaşlaması önlenebilir. Bunlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz:

• Yaş:Yaşlandıkça metabolizma hızı da yavaşlar. 30’lu yaşlardan itibaren vücudunuz  %2-4 oranında daha az enerji yakmaya başlar.
• Cinsiyet:Kadınların kas miktarı erkeklere nazaran daha azdır, bu sebeple kadınların metabolizmaları erkeklere göre daha yavaş çalışır.
• Hormonal değişimler: Kadınlarda görülen menopoz, erkeklerde görülen andropoz doğal olarak bazı hormonların azaldığı ve metabolizmanın yavaşladığı durumlardır.
• Hipotroidi:Tiroid hormonunun azalması metabolizma hızınızın azalmasının en önemli nedenlerindendir.
• Sağlıksız diyetler, mucize olarak sunulan yanlış zayıflama kürleri: Çok düşük kalorili, tek çeşit besine dayalı, bilimsel dayanağı olmayan diyetler vücudun gereksinimlerini karşılamaya yetmez. Daha az enerji alındığında metabolizma da daha az harcama yoluna gider. Ayrıca birçok vitamin ve mineralin eksik alınması metabolizmanın çalışmasını yavaşlatır.
• Hareketsizlik: Uzun süren hareketsizlik, durağan yaşam koşulları enerji harcamasının azalması, metabolizmayı yavaşlatır ve yağ depolanmasının artışına neden olur.

Uzm.Dyt. Aysen Arıcan